Endüstriyel Otomasyon

Tezmaksan'ın Sivas'ta açtığı üretim merkezinde otomasyon sistemi CubeBOX'ların üretiminin yanı sıra savunma ve uzay endüstrisi için kritik öneme sahip hassas CNC takım tezgahları için de hazırlık yapılıyor.

Sivas. Şehrin 32 kilometre güneyindeki Nuri Demirağ Organize Sanayi Bölgesi'nde iki yıl önce temeli atılmış olan Tezmaksan Hacı Mustafa Aydoğdu Üretim Merkezi'nin açılış töreni... Geniş bir alana iki sıra dizilmiş robot kollar, "ellerindeki" Türk bayraklarını sallayıp kusursuz bir uyumla dans ediyor. Her ne kadar bir açılış olsa da belirli alanlarda CNC frezeler ve "bir yazılım, robot kol ve yardımcı bölümler bileşimi" olan CubeBOX'ın oluşturduğu üretim birimleri harıl harıl çalışıyor. İşlenmiş parçalara yakından bakınca bunların CubeBOX'ı oluşturan parçalar olduğu görülüyor (fiyatları ortalama 60 bin Euro, yıllık 300 birim üretim kapasitesi var). Öte yandan, üzerine donanımlarının takılmasını bekleyen birkaç tane büyük CNC torna gövdesi sessizce hatların yanında uzanıyor.

Makinelerin fabrika alanına ferah fahur yayılmış haline bakılırsa buraya daha fazla üretim hattı gelecek gibi...

40 yıl önce takım tezgahı ticareti ve üretimiyle faaliyete geçen Tezmaksan, Türkiye'nin bir zamanlar umut vaat eden ve aralarında Tezsan, Taksan, Makine Takım Endüstrisinin de bulunduğu şirketler gibi, 1949'daki Çin Devrimi sonrasında çok taraflı ticaret sistemi dışında bırakılan Çin'in 2001'de Dünya Ticaret Örgütü'nü dönüşü nedeniyle CNC takım tezgahı üretiminde pek aktif olamamıştı. Düşük fiyatlı Çin makineleri sanayi sitelerini doldururken, önemli sermaye yatırımlarına konu olan bu makinelerin Türkiye'de üretimi kârlı olmaktan çıkmıştı. Tezmaksan Grup CEO'su Hakan Aydoğdu "Aslında Türkiye büyük bir CNC üreticisiydi ama tezgah üreten şirketler yok oldu. Biz, tekrar CNC üreterek bir yere varamayız çünkü o tren kaçtı; ölçek ekonomisine yetişmek Türkiye gibi ülkelerde çok zor..." diye tarif ediyor buradaki kınlım noktasını.

Çin'in maliyet avantajlı makineleri karşısında bir süre makine ticareti ve hizmetlerine ağırlık veren şirketin bu duruma yanıtı bir dizi taktik ve stratejik hamleyle oldu. Taktik hamlelerin en çok öne çıkanları, yazılıma yönelmek anlamına gelen Kapasitematik programı (CNC ve robotların uzaktan takip ediyor, anlık raporluyor ve analiz ediyor) ve CubeBox sistemleri. Bir B2B CNC platformu olan Parkurda')! da bunlara eklemek gerek.

Bir robotlu otomasyon sistemi olan CubeBOX'da, ön planda Fanuc robotik kol yer alıyor gibi gözükse de katma değeri yaratan şey onu işe koşan Tezmaksan ROBOCAM yazılımı. Yani ROBOCAM şunu yapıyor: Bir şirket elindeki ya da yeni aldığı CNC tezgahlar için bir CubeBOX sistemi kullandığında 24 saat kesintisiz, mutlak güvenlikle ve hata yapmadan çalışan üretim yapmış oluyor. Yüzde 50 verim artışı elde ediyor. Ayrıca CubeBox'ları programlamak için programcı olmak gerekmiyor. CubeBOX, yapılacak parçanın çizimi yüklendiğinde hemen çalışmaya koyuluyor. Operatörün işi ise sadece CubeBox'a işlenecek parçaları paletlere yerleştirmek. Bir CubeBox, üç CNC tezgahı aynı anda çalıştırabiliyor.

Stratejik adımları ise öncelikle Tezmaksan Akademi ve Sivas'taki Hacı Mustafa Aydoğdu Üretim Merkezi oluşturuyor (Sağladığı bilgi katmanı boyutuyla Kapasitcmatik'i bu adımlara katmak da olanaklı).

2015 yılında sosyal sorumluluk projesi olarak kurulan Tezmaksan Akademi sektör profesyonellerine, yüzlerce öğrenciye ve eğitimciye kaynak oluşturan, mesleki gelişimlerine katkı sunan bir yapı olarak kurumsallaşmış durumda.

44 ülkeye ihracat yapan Tezmaksan, 2024 cirosunun 12 milyon Euro olmasını bekliyor. Bunun 8 milyonu ihracattan geliyor. Önceki yıl ihracat geliri 4 milyon Euro idi. Planlanan 15 milyon Euro'luk yatırımının 6 milyon Euro'su gerçekleştirilen ve 16 kişinin çalıştığı fabrikaya gelince... Yer olarak seçilen Sivas, idari açıdan teşvikler ve OSM avantajları, lojistik açıdan Samsun ve Mersin limanlarına demiryolu hattı ile ulaşım gibi noktalarda öne çıkıyor. Burada, fabrikaların içine uzanacak 25 ton dingil basıncına uygun demiryolu hattı, üretilecek dokuz eksenli CNC işleme merkezi de düşünüldüğünde lojistik maliyetlerinin düşürülmesi açısından önemli. Ayrıca Marmara bölgesindeki yığılmadan uzaklaşmak, olası afet yönetimi yaklaşımının yanında, sadece Sivas'a değil, bölgeye de katkısı olacak olan bir karar. Fabrikada Kaan'ın parçalarının yanı sıra uzay sanayii için üretim de hedefleniyor. Bunlara, Sivas'taki üretim için Tezmaksan'ın, Akademi ile kendi gereksinimi olan yetişmiş işgücüne sahip olmasını da eklemek gerek.

Aydoğdu, Çinlilerle ve Korelilerle, ayrı bir isim altında bir CNC takım tezgahı üretim projesinden söz ediyor. Bu iki projeden biri tercih edilecek: "Sivas bir anda CNC merkezi olabilir. Türkiye'nin CNC ihtiyacı yılda 5 bin makine. Bizim üretimimizin hedefi yüzde 80 ihracat olacak. Bir makinenin ortalama fiyatı 80-90 bin Euro. Fiyat aralığı 40 bin Eurolardan 4 milyona kadar çıkıyor."

CNC torna tezgahlarının montajı ile başlayıp Tezmaksan'ın kendi dokuz eksenli tezgahlarının üretimine gidiş seçeneği, ticari anlamda daha verimli olduğu için yazılım odaklı sistemlere yönelen şirket için bir çelişki mi? Zira şirket takım tezgahının kilosundan yaklaşık 6 Euro, otomasyon sisteminin kilosundan ise 46 Euro kar elde ediyor... Birkaç yıl öncesinde, pandemi döneminden başlayarak Çin'deki fiyatlar artarken Hindistan ve Avrupa'da üretime ara verilmiş ve birçok üretim ve tedarik Türkiye'ye kaymış, navlun yükselişleri de Türkiye'deki sipariş miktarını artırmıştı. Elbette bu gelişme, pazarı yeniden biçimlendirmiş oldu ancak daha önemli bir boyut var. Tezmaksan, çift amaçlı diye tanımlanan ve örneğin hem otomotiv hem savunma (buna uzayı da eklemek gerek) sektörlerinde kullanılan hassas CNC takım tezgahlarını üretmeyi hedefliyor. Bu tür makinelerin satışı, üretici devletlerin uluslararası sınırlamalarına tabi. Aydoğdu "Türkiye'de üretilmeyen takım tezgahlarını üreteceğiz" derken bu yönelişe de işaret etmiş oluyor. Bu amaç Türkiye'nin yüksek teknolojili takım tezgahlan alanında dışa bağımlı olmamak hedefine karşılık geliyor.